Οι ειδικοί δεν συμφωνούν σε μια απλή εξήγηση του γιατί ονειρευόμαστε. Αλλά υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες θεωρίες.
Γιατί λοιπόν ονειρευόμαστε; Αξίζουν να αναλυθούν τα όνειρα ή είναι απλώς στοχασμοί σε σκέψεις και εμπειρίες της ημέρας;
Θα μπορούσατε να υποστηρίξετε ότι οι γάτες και οι σκύλοι ονειρεύονται, αλλά δεν δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτά τα όνειρα. Όταν ένας σκύλος κοιμάται και τα πόδια του συσπώνται, μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι ονειρεύεται να τρέχει ή να κυνηγά. Όχι ότι ο ψυχισμός του παλεύει με κάποια κρυφή επιθυμία ή ότι συλλογίζεται τη δική του ύπαρξη.
Αλλά, προφανώς, τα ανθρώπινα όντα είναι πολύ πιο περίπλοκα. Έχουμε περίπλοκες σχέσεις, κοινωνικά δίκτυα, ταξιδεύουμε, αλληλεπιδρούμε με άλλους σε καθημερινή βάση. Δουλεύουμε, παίζουμε, κοινωνικοποιούμαστε, χτίζουμε πράγματα, διαλύουμε πράγματα, χωρίζουμε και τα όνειρά μας αντικατοπτρίζουν όλα αυτά τα πράγματα και τόσα άλλα. Ίσως λοιπόν θα έπρεπε να τους προσέχουμε τελικά. Ακολουθούν τρεις θεωρίες ονείρων που πρέπει να λάβετε υπόψη.
3 ενδιαφέρουσες θεωρίες που εξηγούν γιατί ονειρευόμαστε
-
Τα όνειρα είναι κρυφές επιθυμίες που δεν μπορούμε να παραδεχτούμε στον εαυτό μας
Ο πιο διάσημος ειδικός που χρησιμοποίησε τα όνειρα ως μέρος της ψυχανάλυσης ήταν, φυσικά, ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Στο διαβόητο βιβλίο του «The Interpretation of Dreams» του 1899, ο Freud υποστήριξε ότι τα όνειρα αντιπροσωπεύουν τις ασυνείδητες επιθυμίες και επιθυμίες μας . Η βάση της θεωρίας του είναι ότι οι περισσότερες από τις επιθυμίες μας είναι απολύτως αθώες.
Ωστόσο, μερικά είναι τόσο ακατάλληλα ή απαράδεκτα για τον συνειδητό μας εαυτό που τα θάβουμε στο υποσυνείδητό μας. Επανεμφανίζονται στα όνειρά μας. Αν και η θεωρία των ονείρων του Φρόιντ έχει σε μεγάλο βαθμό καταρριφθεί, οι ειδικοί την επανεξετάζουν τώρα και με εκπληκτικά αποτελέσματα.
Αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το μυαλό μας όταν προσπαθούμε να καταπιέσουμε τις σκέψεις. Υπάρχουν δύο ενεργές ψυχολογικές διεργασίες που λειτουργούν όταν προσπαθούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε κάτι. Ένα που λειτουργεί ενεργά για να καταστείλει τη σκέψη, αλλά ένα άλλο που την παρακολουθεί στο παρασκήνιο.
Κοινωνικός ψυχολόγος Daniel Wegner δοκίμασε τη θεωρία της καταστολής της σκέψης σε σχέση με τα όνειρα. Ζήτησε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν ένα άτομο που γνώριζαν και στη συνέχεια να γράψουν γι' αυτό για 5 λεπτά. Πριν πάνε για ύπνο, σε μια ομάδα είπαν συγκεκριμένα όχι να σκεφτεί το άτομο, ενώ στη δεύτερη ομάδα είπαν να σκεφτεί συγκεκριμένα το άτομο.
Μια τρίτη ομάδα μπορούσε να σκεφτεί οτιδήποτε ήθελε. Το πρωί όλες οι ομάδες έπρεπε να θυμηθούν τα όνειρα που είχαν βιώσει τη νύχτα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ξεκάθαρα ότι οι συμμετέχοντες στους οποίους ζητήθηκε να καταστέλλουν τις σκέψεις του ατόμου τα ονειρεύτηκε πολύ περισσότερο από εκείνους στους οποίους είπαν να σκέφτονται πραγματικά το άτομο .
Αυτό εξηγεί γιατί ονειρευόμαστε; Ο Φρόιντ θα υποστήριζε ότι είναι το ασυνείδητο μυαλό μας που μας ωθεί κατά τη διάρκεια του ύπνου για να επιλύσουμε ζητήματα που δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε.
-
Τα όνειρα είναι για την επιβίωσή μας
Ο Ο Φινλανδός φιλόσοφος Antti Revonsuo, υποστηρίζει ότι τα όνειρα μάς επιτρέπουν να αναπαράγουμε απειλητικά σενάρια ώστε να μπορούμε να τα επαναλαμβάνουμε στο μυαλό μας και να αποκτούμε πλεονέκτημα στην πραγματική ζωή . Με την επανάληψη αυτών των επικίνδυνων σκηνών, μπορούμε να επεξεργαστούμε στρατηγικές απόδρασης και σχέδια επίθεσης. Μπορούμε να εξασκήσουμε τις ψυχικές και σωματικές δεξιότητες που χρειαζόμαστε στον πραγματικό κόσμο.
Πώς λοιπόν η Revonsuo κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα; Συνειδητοποίησε ότι από όλα τα όνειρά μας, τείνουμε να θυμόμαστε τα πιο αγχωτικά όνειρα που έχουμε. Οι εφιάλτες μας, αυτοί που μας τρομοκρατούν, με απειλές βίας ή επιθετικότητας. Όχι τα ευχάριστα χαρούμενα. Και αυτό τον έκανε να σκεφτεί όχι μόνο τους λόγους για τους οποίους ονειρευόμαστε αλλά και γιατί τείνουμε να θυμόμαστε μόνο τα φρικτά όνειρα ?
Ο Revonsuo εξέτασε τη διαφορά μεταξύ των ονείρων των παιδιών που είχαν υποφέρει από κακοποίηση, που είχαν ζήσει σε εμπόλεμες ζώνες ή μέσα από φυσικές καταστροφές και εκείνων με σχετικά ήρεμη ανατροφή. Διαπίστωσε ότι τα τραυματισμένα παιδιά υπέφεραν πράγματι από πιο αγχωτικά όνειρα. Υποδεικνύοντας ότι το περιβάλλον τους ήταν ένας σημαντικός παράγοντας στο θέμα των ονείρων τους.
Ο Revonsuo υποστηρίζει ότι για τους πρώιμους προγόνους μας, η συνεχής απειλή από το περιβάλλον τους θα έπαιζε στα όνειρά τους. Με τη συνεχή πρόβα αυτών των σκηνών, θα γινόταν ικανοί στο να ξεπερνούν τυχόν πιθανές απειλές.
-
Τα όνειρα επεξεργάζονται τραυματικά γεγονότα
Γνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ύπνο για να ξεκουράζουμε το φυσικό μας σώμα, αλλά τώρα τα πειράματα αποκαλύπτουν ότι το όνειρο είναι απαραίτητο για την ψυχική μας ευεξία. Μια μελέτη κατέγραψε την εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων ενώ έβλεπαν εικόνες που προκαλούν συναισθηματική αναστάτωση.
Μια ομάδα συμμετεχόντων πήγε για ύπνο και κοιμήθηκε καλά πριν δει τις εικόνες για δεύτερη φορά. Οι σαρώσεις του εγκεφάλου τους έδειξαν λιγότερη δραστηριότητα στις περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με το συναίσθημα. Αντίθετα, η περιοχή που ήταν υπεύθυνη για την ορθολογική σκέψη ήταν πιο ενεργή.
Αντίθετα, υπήρχε μια πολύ δυνατότερη συναισθηματική αντίδραση στις αναστατωτικές εικόνες από τη δεύτερη ομάδα συμμετεχόντων που δεν είχαν επιτραπεί να κοιμηθούν . Οι σαρώσεις εγκεφάλου επιβεβαίωσαν περισσότερη δραστηριότητα σε τομείς που σχετίζονται με τη συναισθηματική επεξεργασία.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το όνειρο βοηθά στην επεξεργασία τραυματικών γεγονότων οφείλεται σε μια χημική αλλαγή στο σώμα όταν ονειρευόμαστε. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, υπάρχει μια δραματική μείωση της χημικής νορεπινεφρίνης του εγκεφάλου. Αυτή η χημική ουσία σχετίζεται με το στρες.
Αυτό θα εξηγούσε επίσης τις σχετικά νέες μεθόδους θεραπείας του EMDR (απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία κινήσεων των ματιών). Ορισμένα γεγονότα είναι τόσο τραυματικά που παγώνουν στο μυαλό ενός ατόμου. Αυτή η θεραπεία χρησιμοποιεί τις κινήσεις που κάνουν τα μάτια μας κατά τη διάρκεια του ύπνου REM. Αυτό βοηθά στην επεξεργασία προηγούμενων τραυματικών γεγονότων που μας κρατούν κολλημένους στο παρόν.
Ο ασθενής θα παρακολουθήσει ένα φως που κινείται σε μια ράβδο που αναπαράγει τα μάτια όταν ονειρευόμαστε. Αυτό ξεκλειδώνει την παγωμένη μνήμη και επιτρέπει την επεξεργασία. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, το τραυματικό γεγονός αμβλύνεται. οι θόρυβοι είναι πιο ήσυχοι, τα χρώματα είναι λιγότερο ζωντανά, οι μυρωδιές χάνουν την έντασή τους. Η μνήμη είναι λιγότερο ενοχλητική και μοιάζει περισσότερο με «κανονική» μνήμη.
Λοιπόν, γιατί ονειρευόμαστε; Οι ειδικοί μπορεί να διαφέρουν στις θεωρίες τους.
Μερικοί πιστεύουν ότι τα όνειρα δεν είναι τίποτα άλλο από τυχαίοι νευρώνες που πυροδοτούν αδιακρίτως όταν κοιμόμαστε. Άλλοι, όπως ο Φρόιντ, πιστεύουν ότι είναι ένα παράθυρο στο υποσυνείδητό μας. Ό,τι κι αν πιστεύετε, η έρευνα για το γιατί ονειρευόμαστε έχει γίνει ένας σημαντικός τομέας μελέτης. Όχι τουλάχιστον για όσους υποφέρουν από τραύμα όπως PTSD και κακοποίηση, αλλά και άλλες ιατρικές καταστάσεις.
Όσο για το ποια θεωρία έχει το μεγαλύτερο βάρος; Για να βρούμε την απάντηση πιστεύω ότι πρέπει να κοιτάξουμε τα δικά μας όνειρα .
Για παράδειγμα, πάντα διαπιστώνω ότι ονειρεύομαι ό,τι με ανησυχεί. Για παράδειγμα, αν έχω ένα ραντεβού νωρίς την επόμενη μέρα, τα όνειρά μου βασίζονται πάντα στο να αργήσω για κάτι. Στο τέλος της ημέρας, ο εγκέφαλος εξακολουθεί να είναι ένα τεράστιο μυστήριο, οπότε μπορεί να μην μάθουμε ποτέ τον πραγματικό λόγο για τον οποίο ονειρευόμαστε.